Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 1 of 11
`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page1of 11
`
`EXHIBIT 1.G
`EXHIBIT 1.G
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 2 of 11
`
`ECLI:NL:PHR:2020:14
`
`Judicial authority
`
`Procurator General's Office
`
`LJdlri ut uvil íiLiit
`
`January 3,2020
`
`Fub!ication dat*
`
`April3, 2020
`
`L"i4se ]\lU.
`
`19/01958
`
`Plo*eciural r*íer*nces
`
`Judgment of the Dutch Supreme Court: ECLI:NL:HR:2020:600, Followed
`
`Areas of law
`
`Civil Procedural Law
`
`Corporate law
`
`Ênenrfrn í+::lr rr*r*
`
`Content indicatíon
`
`Corporate law; law oÍ investigation; procedural law. lnvestigation into policy
`and course of business of SNS companies. Duty to assist. May the
`corporations refuse disclosure of minutes, board resolutions and
`correspondence, to the extent that they contain information exchanged with
`attorneys or civil law notaries? Functional attorney-client privilege?
`Confidential information. The role of the investigating justice
`
`Scchl$ffgëk írl
`
`JIN 202011 17 with commentary by Analbers, R.J.W.
`
`Sources
`
`Opinion
`
`PROCURATOR GENERAL
`
`OF THE
`
`SUPREME COURT OF THE NETHERLANDS
`
`No. 19/01958
`
`Hearing date January 3,2020
`
`OPINION
`
`L. Timmerman
`
`ln the matter of:
`
`1.
`
`F.J.G.M. Cremers
`
`íoH%
`
`Q"X-.s,
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 3 of 11
`
`F.D. Stibbe
`
`E.M. Jansen Schoonhoven
`
`2.
`
`J.
`
`VS
`
`SRH N.V.
`
`De Volksbank N.V.
`
`1.
`2.
`3.
`This matter turns on whether corporations that are the subject of an investigation may invoke
`(derivative) legal privilege against the investigators in the disclosure of documents that the
`investigators have requested as part of their investigation, more specifically whether they may refuse
`to allow the investigators to inspect privileged information that is contained in, among other things,
`their executive and investigating boards' minutes and board resolutions. ln a decision of February 26,
`2019, the investigating justice of the Enterprise Chamber ruled that the functional legal privilege of
`inter alia attorneys and civil law notaries, which is based on a general legal principle ín the
`Netherlands, extends to include the investigation proceedings. The corporations may deny the
`investigators access to privileged information on that basis. ln the disputed decision, the investigating
`justice prescribed a procedure in which the investigators could ask the investigating justice to order the
`corporations to disclose the relevant information to the investigators. ln such a case, the investigating
`justice would make a ruling on this, if necessary after examining the relevant information and after
`giving the person relying on legal privilege the opportunity to comment on this and without the
`investigators and other interested parties having access to that information. ln my view, the
`investigating justice's decision must be upheld in cassation.
`
`Vereniging van Effectenbezitters
`
`This matter is related to the cassation appeal by the State and NLFI and the cassation appeal by SNS
`Reaal and SNS Bank against the decision of the Enterprise Chamber of July 26,2018, in which the
`Chamber ordered an investigation into the policy of and course of proceedings at SNS Reaal and SNS
`Bank. ln those cases, pending undercase nos. 18/04509 and 18104511, lissued opinions to dismiss
`the cassation appeal.
`t1
`2.23 lf the legal entity relies on the right of refusal, the investigators must make a decision. lf they
`. believe that the reliance on legal privilege is legitimate, they can acquiesce in the refusal to give
`access to information. This is evidently what happened in the IJnilever case (see para.2.15
`above). lt should be noted that this turned on written advise of attorneys and civil-law notaries
`as such, rather than on information in other documents that fall under attorney-client privilege
`(cf. para. 3.14 of the disputed decision). lf they believe that the legal entity was not entitled to
`rely on its right of refusal or if they believe that the reliance on legal privilege is legitimate in
`itself but is outweighed by the interests of uncovering the truth in this case, they may ask the
`investigating justice to make a ruling on this. To make this decision, the investigators must be
`given the opportunity to do what is necessary to substantiate the plausibility of the assertion that
`it is information covered by attorney-client privilege.lzo lf the information covered by attorney-
`client privilege is part of minutes or other written documents, this can be achieved by not
`redacting the names of the attorneys, civil law notaries and their firms. This may be submitted to
`the investigating justice in the manner set out in provision 5.6 of the Guidelines (see para. 2.16
`above), resulting in an instruction by the investigating justice as referred to in Article 2:350(4) of
`the Dutch Civil Code ('DCC') or an order as referred to in Article 2.352 DCC.lt should be noted
`here that an appeal in cassation may only be filed against an Article 2'.352DCC decision by the
`tnvestigating justice (see para. 2.2 above). This matter involves an Article 2:352 DCC decision
`by the investigating justice.
`
`The question that then arises is how broadly the investigating justice may review the refusal to
`give access by relying on legal privilege. As I noted earlier (in para. 2.21 above), the
`professional parties relying on legal privilege are in principle the ones that are designated to
`protect the interests that led to the introduction of legal privilege.127 Ever since the Notaris Maas
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 4 of 11
`
`decision, it is established case law that the court simply conducts a limited review of the position
`of the party relying on legal privilege based on the criterion of whether "thre is considered to be
`a reasonable doubt as to whether ( ... ) those answers could be given truthfully without disclosing
`what should remain concealed." 128 The Dutch Supreme Court is also reticent in assuming "very
`exceptional circumstances" in which the interest of uncovering the truth outweighs legal
`privilege.129 That reticence springs from the principle of legal certainty. 130 This doctrine is subject
`to criticism in the literature. 131 Asser notes the following on this:
`
`"These strong basic premises [from the Notaris Maas decision, A-G] are clear but, contrary to
`the fears of the Dutch Supreme Court in the Notaris Maas decision, it is entirely possible for the
`court to conduct a nuanced review in concrete cases, in the footsteps of Vranken and De Bock,
`when it comes to the question of whether attorney-client privilege must be overridden or not. A
`nuanced approach does not produce the feared consequences contemplated by the Dutch
`Supreme Court in that decision if the court respects the basic premises as such, namely that
`departing from them is reserved for exceptional cases. The review does not otherwise differ
`fundamentally from the review in so many other cases in which public and private interests are
`at stake." 132
`
`I noted earlier that the legal entity will, in part, base its decision to rely on legal privilege or not
`on its own procedural interests. The public interests that are served by attorney-client privilege
`are therefore more in the background. In my opinion, in investigation proceedings the
`investigating justice may conduct a review of the merits of the conflict of interests between
`uncovering the truth and attorney-client confidentiality, in which he can assess in individual
`cases which interest must outweigh the others. 133
`
`[ ... ]
`
`Sub-ground for appeal in cassation 1: the interest in clarity about the nationalization may take
`precedence over attorney-client privilege
`
`2.45 Sub-ground for appeal in cassation 1 takes issue with the investigating justice's finding in para.
`3.9 that the circumstance that there was a compelling public interest in obtaining a full picture of
`the course of events relating to the period before the nationalization of SNS Reaal et al. is not
`an exceptional circumstance in which the interest in uncovering the truth must take precedence
`over attorney-client privilege. The first sub-ground for appeal in cassation argues that this
`finding shows an incorrect interpretation of the law as to which circumstances are sufficient to
`set aside attorney-client privilege, or is incomprehensible without further substantiation.
`
`2.46 In the Notaris Maas decision, the Dutch Supreme Court kept its options open by finding that
`"very exceptional circumstances" can occur in which the interest in uncovering the truth must
`take precedence over attorney-client privilege. 182 The Dutch Supreme Court exercises restraint
`in assuming these "very exceptional circumstance" (see also para. 2.23 above). 183 In that
`context, A-G Leijten noted in an opinion "that exceptional circumstances are rare, so that very
`exceptional circumstances are difficult to imagine for ordinary people."184 Nonetheless, very
`exceptional circumstances tend to multiply.185 Very exceptional circumstances have been
`assumed in some criminal cases. According to the Dutch Supreme Court, it is not possible to
`summarize, in terms of a general rule, the answer to the question of which circumstances
`should be classified as very exceptional.186 According to the Dutch Supreme Court, the position
`that such circumstances, and consequently an exception to the main rule regarding legal
`privilege, exist is subject to stringent requirements to give reasons.187 The literature does not
`rule out that "very exceptional interests" can also occur in civil cases:
`"Evidently, attorney-client privilege is only set aside in the event of circumstances that may have
`serious implications for society; that can also be the situation in civil cases, but is more likely to
`be the case in criminal proceedings. An individual, financial interest does not, in any event, carry
`sufficient weight. The interest in uncovering the truth may only take precedence over the public
`interests served by attorney-client privilege if public interests are involved."188
`
`--- -- -- -- --
`
`-
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 5 of 11
`
`2.47 ..Against this background, the first sub-ground for appeal in cassation must fail. ln para. 3.9, the
`investigating justice did not rule out in a general sense that there might be "very exceptional
`circumstances". The investigating justice's finding means that the circumstance submitted by
`the investigators, that there were compelling public interests in obtaining a full picture of the
`course of events relating to the period prior to the nationalization of SNS Reaal et al. (see also
`para. 3.1: "that compelling interests are served by obtaining a full picture of the course of
`events"), does not amount to such an "exceptional circumstance". The investigating justice
`substantiated his finding by referring to the NoÍaris Maas decision and the Sayanna decision.
`That finding does not show an incorrect interpretation of the law and is sufficiently
`comprehensibly substantiated. Given the exceptional nature of assuming this exception,
`especially in civil cases, the investigating justice did not have to give further reasons in para.
`3.9. The stringent requirements to give reasons that apply to assuming "very exceptional
`circumstances" do not equally apply to nof assuming "very exceptional circumstances". I would
`also like to note that although the "compelling public interests in obtaining a full picture of the
`course of events" are not enough to assume "very exceptional circumstances", they can play a
`part in the investigating justice's review of the merits of the legal entity's right of refusal by
`relying on legalprivilege (paras. 3.15-3.16, see also paras. 2.22-2.23 above). ln that review, the
`investigating justice may include all the circumstances of the individual case in his assessment.
`The literature distinguishes two stages in a judge's review; the first is a judicial assessment of
`the extent of the right of privilege and the second stage is considering whether there are "very
`exceptional circumstances" to justiÍy overriding the attorney-client privilege.lse lf the first stage
`is more substantive, which I have defended in this opinion following on from the literature (see
`paras. 2.20-2.23 above) and ín line with the investigating justice's decision (see paras. 3.15-
`3.16), there is less reason to stretch the limits of the category of "very exceptional
`CirCUmStanCeS'.1e0
`
`t1
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 6 of 11
`
`.1* 1
`
`l, Anne Hermine Hendriks, residing in Amsterdam, duly sworn as a translator for the English language
`by the District Court of Amsterdam and listed under number 2321 in the Dutch Register of Sworn
`lnterpreters and Translators (ReglsÍer beédigde tolken en vertalers) of the Dutch LegalAid Board
`(Raad voor Rechtsbijstand), the official register of sworn interpreters and translators recognised and
`approved by the Dutch Ministry of Justice, certify that the foregoing document is a true and faithful
`translation of the Dutch source text, a copy of which is hereby attached.
`
`Amsterdam, August 10, 2021
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 7 of 11
`
`ECLI:NL:PHR:2020:14
`
`Instantie
`Datum conclusie
`Datum publicatie
`Zaaknummer
`Formele relaties
`Rechtsgebieden
`
`Parket bij de Hoge Raad
`03-01-2020
`03-04-2020
`19/01958
`Arrest Hoge Raad: ECLI:NL:HR:2020:600, Gevolgd 
`Burgerlijk procesrecht
`Ondernemingsrecht
`Bijzondere kenmerken -
`Inhoudsindicatie
`
`Ondernemingsrecht; enquêterecht; procesrecht. Onderzoek naar beleid en gang
`van zaken van SNS-vennootschappen. Medewerkingsplicht. Mogen de
`vennootschappen inzage weigeren in notulen, bestuursbesluiten en correspondentie,
`voor zover daarin informatie staat die is uitgewisseld met advocaat of notaris?
`Functioneel verschoningsrecht? Vertrouwelijke informatie. Rol van de raadsheer-
`commissaris.
`
`Vindplaatsen
`
`Rechtspraak.nl 
`JIN 2020/117 met annotatie van Analbers, R.J.W. 
`
`Conclusie
`
`PROCUREUR-GENERAAL
`
`BIJ DE
`
`HOGE RAAD DER NEDERLANDEN
`
`Nummer 19/01958
`
`Zitting 3 januari 2020
`
`CONCLUSIE
`
`L. Timmerman
`
`In de zaak
`
`1. F.J.G.M. Cremers
`
`2. F.D. Stibbe
`
`3. E.M. Jansen Schoonhoven
`
`tegen
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 8 of 11
`
`1. SRH N.V.
`
`2. De Volksbank N.V.
`
`3. Vereniging van Effectenbezitters
`
`Deze zaak gaat over de vraag of vennootschappen die voorwerp zijn van een enquête zich jegens de
`onderzoekers bij het verstrekken van documenten die de onderzoekers in het kader van de enquête
`hebben opgevraagd kunnen beroepen op een (afgeleid) verschoningsrecht, in het bijzonder of zij de
`onderzoekers mogen weigeren inzage te geven in verschoningsgerechtigde informatie die is
`opgenomen in onder meer notulen van het bestuur en de raad van commissarissen en in
`bestuursbesluiten van de vennootschappen. De raadsheer-commissaris van de ondernemingskamer
`heeft bij beschikking van 26 februari 2019 geoordeeld dat het functionele verschoningsrecht van
`onder meer advocaten en notarissen, dat berust op een in Nederland geldend algemeen
`rechtsbeginsel, ook in de enquêteprocedure werking heeft. De vennootschappen kunnen de
`onderzoekers op die grond inzage in verschoningsgerechtigde informatie weigeren. De raadsheer-
`commissaris heeft in de bestreden beschikking een procedure voorgeschreven waarin de
`onderzoekers de raadsheer-commissaris kunnen verzoeken de vennootschappen een bevel te geven
`de desbetreffende informatie alsnog aan de onderzoekers te verstrekken. De raadsheer-commissaris
`zal in dat geval daarover beslissen zo nodig na kennisneming van de desbetreffende informatie en
`nadat de verschoningsgerechtigde zelf in de gelegenheid is gesteld zich daarover uit te laten en
`zonder dat de onderzoekers en andere belanghebbenden inzage hebben in die informatie. De
`beschikking van de raadsheer-commissaris houdt mijns inziens in cassatie stand.
`
`De zaak hangt samen met het cassatieberoep van de Staat en NLFI en het cassatieberoep van SNS
`Reaal en SNS Bank tegen de beschikking van de ondernemingskamer van 26 juli 2018, waarin een
`onderzoek is bevolen naar het beleid en de gang van zaken van SNS Reaal en SNS Bank. In die zaken,
`aanhangig onder zaaknummers 18/04509 en 18/04511, heb ik op 18 oktober 2019 conclusies
`genomen die strekken tot verwerping van het cassatieberoep.
`
`1. De feiten en het procesverloop1
`
`1.1 Bij beschikking van 26 juli 20182 heeft de ondernemingskamer een onderzoek bevolen naar het
`beleid en de gang van zaken van SRH. N.V. (voorheen genaamd SNS Reaal N.V., hierna: SNS Reaal) en
`de Volksbank N.V. (voorheen genaamd SNS Bank N.V., hierna: SNS Bank) over de periode vanaf 1 juli
`2006 tot 1 februari 2013. SNS Reaal en SNS Bank worden hierna gezamenlijk aangeduid als SNS Reaal
`c.s. In de beschikking heeft de ondernemingskamer in rov. 3.133 een aantal onderwerpen genoemd
`waarop het onderzoek in het bijzonder betrekking zal hebben. Tegen deze beschikking is door zowel
`de Staat der Nederlanden (hierna: de Staat) en de Stichting Administratiekantoor Beheer Financiële
`Instellingen (hierna: NLFI), in de zaak 18/04509, als door SNS Reaal c.s., in de zaak 18/04511,
`cassatieberoep ingesteld. Mijn conclusies van 18 oktober 20193 in die beide samenhangende zaken
`strekken tot verwerping van het cassatieberoep.
`
`1.2 Bij beschikking van 2 augustus 20184 heeft de ondernemingskamer dr. F.J.G.M. Cremers , mr. F.D.
`Stibbe en mr. E.M. Jansen Schoonhoven MBA (hierna: Jansen Schoonhoven ) aangewezen als
`onderzoekers als bedoeld in de beschikking van 26 juli 2018. Deze drie personen worden hierna
`gezamenlijk aangeduid als de onderzoekers. Bij beschikking van 21 september 20185 heeft de
`ondernemingskamer verzoeken van SNS Reaal c.s. en de Staat tot ontheffing van Jansen
`Schoonhoven als onderzoeker in verband met zijn eerdere benoeming en werkzaamheden als
`deskundige in de schadeloosstellingsprocedure afgewezen.6
`
`1.3 Het door de onderzoekers in de enquêteprocedure opgestelde plan van aanpak van 3 oktober
`2018 omvat als bijlage 2 een lijst van 45 (categorieën van) documenten die de onderzoekers digitaal
`aangeleverd willen krijgen, waartoe behoren de notulen van de vergaderingen van het bestuur en de
`raad van commissarissen van SNS Reaal c.s. en Propertize B.V. (voorheen genaamd SNS Property
`Finance B.V., hierna: Property Finance) over de periode van 1 januari 2006 tot 1 februari 2013.
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 9 of 11
`
`Wanneer door de rechtspersoon een beroep wordt gedaan op het weigeringsrecht ontstaat een
`2.23
`beslismoment voor de onderzoekers. Indien de onderzoekers menen dat het beroep op het
`verschoningsrecht terecht is, kunnen zij zich bij de weigering op inzage neerleggen. Dat is
`kennelijk gebeurd in de Unilever-zaak (zie onder 2.15 hiervoor). Daar ging het overigens om de
`schriftelijke adviezen van advocaten en notarissen als zodanig en niet om
`verschoningsgerechtigde informatie in andere stukken (vgl. rov. 3.14 van de bestreden
`beschikking). Indien de onderzoekers menen dat het weigeringsrecht onterecht wordt ingeroepen,
`of als zij menen dat het beroep op het verschoningsrecht op zichzelf terecht is, maar zij van
`mening zijn dat het belang van waarheidsvinding in casu zwaarder dient te wegen, kunnen zij de
`raadsheer-commissaris inschakelen om daarover te oordelen. Om zich een dergelijk oordeel te
`kunnen vormen moeten de onderzoekers wel in de gelegenheid worden gesteld het noodzakelijke
`te doen om de aannemelijkheid van de bewering dat het om verschoningsgerechtigde informatie
`gaat te kunnen staven.126 In het geval van verschoningsgerechtigde informatie in notulen en
`andere schriftelijke stukken kan dat door de namen van de advocaten en notarissen en hun
`kantoren niet weg te lakken. Het voorleggen aan de raadsheer-commissaris kan plaatsvinden op
`de wijze opgenomen in bepaling 5.6 van de Leidraad (zie onder 2.16 hiervoor), uitmondend in een
`aanwijzing van de raadsheer-commissaris als bedoeld in art. 2:350 lid 4 BW of een bevel als
`bedoeld in art. 2:352 BW. Hierbij moet bedacht worden dat alleen tegen een art. 2:352 BW-
`beschikking van de raadsheer-commissaris in cassatie kan worden opgekomen (zie onder 2.2
`hiervoor). In de onderhavige zaak is sprake van een art. 2:352 BW-beschikking van de raadsheer-
`commissaris.
`
`De vraag die vervolgens opkomt, is hoe ruim de raadsheer-commissaris de weigering om inzage te
`geven met een beroep op het verschoningsrecht kan toetsen. Ik merkte al op (onder 2.21
`hiervoor) dat het in beginsel de professionele verschoningsgerechtigden zelf zijn, die zijn
`aangewezen als hoeder van de belangen die hebben geleid tot instelling van het
`verschoningsrecht.127 Sinds de Notaris Maas-beschikking is het vaste rechtspraak dat de rechter
`het standpunt van de verschoningsgerechtigde slechts marginaal toetst aan de hand van het
`criterium of hij “aan redelijke twijfel onderhevig acht of (…) beantwoording naar waarheid zou
`kunnen geschieden zonder dat geopenbaard wordt wat verborgen dient te blijven.”128 De Hoge
`Raad is vervolgens ook terughoudend bij het aannemen van “zeer uitzonderlijke omstandigheden”
`waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt moet prevaleren boven het
`verschoningsrecht.129Die terughoudendheid wordt gemotiveerd vanuit de rechtszekerheid.130 Deze
`leer is in de literatuur bekritiseerd.131 Asser stelt in dit verband:
`
`“Deze sterke uitgangspunten [uit de Notaris Maas-beschikking, A-G] zijn helder maar, anders dan
`de Hoge Raad in de notaris Maas-beschikking vreesde, kan men heel goed – op het voetspoor van
`Vranken en De Bock – in concrete gevallen de rechter genuanceerd laten toetsen, als het gaat om
`de vraag of het verschoningsrecht moet worden doorbroken of juist niet. Een genuanceerde
`benadering is niet zo vreeswekkend in haar mogelijke gevolgen als de Hoge Raad in die
`beschikking meent indien de rechter de uitgangspunten ook als zodanig respecteert, namelijk dat
`afwijking daarvan gereserveerd is voor uitzonderingsgevallen. De toetsing verschilt voor het
`overige in essentie niet van die in zovele andere gevallen waarin algemene en particuliere
`belangen aan de orde zijn.”132
`
`Ik merkte hiervoor op dat de rechtspersoon zich bij de keuze het weigeringsrecht al dan niet in te
`roepen mede zal laten leiden door zijn eigen procesrechtelijke belangen. De maatschappelijke
`belangen die gediend zijn met het verschoningsrecht staan dus meer op de achtergrond. Aan de
`raadsheer-commissaris in het enquêterecht komt dan mijns inziens ruimte toe om het
`belangenconflict tussen waarheidsvinding en vertrouwelijkheid inhoudelijk te toetsen, waarbij de
`raadsheer-commissaris aan de hand van de omstandigheden van het geval kan beoordelen welk
`belang het zwaarste moet wegen.133
`
`De (inhoudelijke) toetsing van de raadsheer-commissaris van het beroep op het
`2.24
`verschoningrecht fungeert als prikkel om te voldoen aan de verplichting op de voet van art. 2:351
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 10 of 11
`
`is opgenomen in notulen, besluiten en in correspondentie tussen de vennootschap en een ander
`dan haar advocaat of notaris. Het onderdeel bouwt voort op onderdeel 1, waarin wordt geklaagd
`dat de onderzoekers tot taak hebben onderzoek te doen naar het beleid en de gang van zaken
`binnen de vennootschap en daartoe recht hebben op alle informatie die nodig is voor de uitvoering
`van dat onderzoek, en onderdeel 2, waarin wordt geklaagd dat de bevoegde organen van de
`rechtspersoon juist met deze stukken het gevoerde beleid vastleggen en verantwoorden. De
`rechtspersoon c.s. zal dus tenminste te allen tijde deze stukken onbelemmerd aan de
`onderzoekers moeten verschaffen.
`
`Onderdeel 3 deelt in het lot van de twee voorgaande onderdelen. Het onderdeel maakt niet
`2.41
`duidelijk waarom het verschoningsrecht, dat is gebaseerd op een algemeen rechtsbeginsel,
`jegens onderzoekers in een enquêteprocedure geen werking zou hebben. De zienswijze dat aldus
`een “gemankeerde enquête” (zie de toelichting op de klachten in het cassatieverzoekschrift onder
`VII, sub 44) zou ontstaan en dat de door de raadsheer-commissaris voorgeschreven procedurele
`gang van zaken leidt tot vertraging van het onderzoek, een onvolkomen onderzoek en misbruik in
`de hand werkt (zie de toelichting op de klachten in het cassatieverzoekschrift onder VII, sub 49),
`deel ik niet. Ik merk daartoe in de eerste plaats op dat de raadsheer-commissaris zo nodig na
`kennisneming van de verschoningsgerechtigde informatie het weigeringsrecht op inzage van de
`onderzochte rechtspersoon betrekkelijk ver gaand inhoudelijk kan toetsen (rov. 3.15-3.16, zie ook
`onder 2.22-2.23 hiervoor). Het belang van waarheidsvinding is weliswaar ook in de
`enquêteprocedure niet-absoluut, maar de raadsheer-commissaris dient de effectiviteit en
`voortvarendheid van het onderzoek niet uit het oog te verliezen. In rov. 3.18 heeft de raadsheer-
`commissaris in dat verband uitdrukkelijk acht geslagen op de omstandigheid dat SNS Reaal c.s.
`“weinig voortvarendheid aan de dag [hebben] gelegd” en mede daarom een betrekkelijk korte
`termijn van veertien dagen bevolen om te voldoen aan informatieverzoeken van onderzoekers en
`binnen die termijn te bepalen of zij inzage ten aanzien van enig deel van die informatie willen
`weigeren met een beroep op een afgeleid verschoningsrecht. Ik voeg daar nog aan toe dat als
`blijkt dat de rechtspersoon misbruik maakt van dit weigeringsrecht de regel van art. 198 lid 3 Rv
`door de rechter kan worden toegepast (zie onder 2.24 hiervoor).
`
`2.42
`
`De slotsom is dat alle klachten van het principale cassatieberoep falen.
`
`De cassatieklachten in het voorwaardelijk incidentele cassatieberoep
`
`Alvorens toe te komen aan bespreking van de klachten in het voorwaardelijk incidentele
`2.43
`cassatieberoep stel ik vast dat de aanvullende opmerkingen van VEB c.s. bij de cassatieklachten
`van de onderzoekers niet leiden tot een ander oordeel dan dat de klachten van het principale
`cassatieberoep falen. Het incidentele cassatieberoep van VEB c.s. is ingesteld onder de
`voorwaarde dat de Hoge Raad de klachten van onderdeel 1 van het principale cassatieberoep
`verwerpt. Nu mijns inziens aan deze voorwaarde wordt voldaan, kom ik toe aan bespreking van
`de incidentele klachten.
`
`2.44
`
`Het incidentele cassatieberoep is opgebouwd uit twee onderdelen.
`
`Onderdeel 1: het belang bij duidelijkheid over de nationalisatie kan prevaleren boven een
`verschoningsrecht
`
`Onderdeel 1 is gericht tegen het oordeel van de raadsheer-commissaris in rov. 3.9 dat de
`2.45
`omstandigheid dat bij het verkrijgen van openheid van zaken met betrekking tot de periode
`voorafgaand aan de nationalisatie van SNS Reaal c.s. een zwaarwichtig publiek belang bestaat,
`geen uitzonderlijke omstandigheid is waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt moet
`prevaleren boven het verschoningsrecht. Dit oordeel getuigt volgens het onderdeel van een
`onjuiste rechtsopvatting omtrent welke omstandigheden voldoende zijn om het verschoningsrecht
`opzij te zetten, is althans zonder verdere motivering niet begrijpelijk.
`
`

`

`Case 1:19-cv-11586-FDS Document 220-8 Filed 08/11/21 Page 11 of 11
`
`In de Notaris Maas-beschikking heeft de Hoge Raad een slag om de arm gehouden met de
`2.46
`overweging dat zich “zeer uitzonderlijke omstandigheden” kunnen voordoen waarin het belang
`dat de waarheid aan het licht komt moet prevaleren boven het verschoningsrecht.182 De Hoge
`Raad is terughoudend bij het aanvaarden van “zeer uitzonderlijke omstandigheden” (zie ook
`onder 2.23 hiervoor).183 A-G Leijten stelde in dit verband in een conclusie: “dat uitzonderlijke
`omstandigheden al zo zeldzaam zijn dat zeer uitzonderlijke omstandigheden voor een gewoon
`mens bijna niet denkbaar zijn.”184 Ook zeer uitzonderlijke omstandigheden hebben niettemin de
`neiging zich te vermenigvuldigen.185 Zeer uitzonderlijke omstandigheden zijn in enkele strafzaken
`aanvaard. Beantwoording van de vraag welke omstandigheden als zeer uitzonderlijk moeten
`worden aangemerkt is volgens de Hoge Raad niet in een algemene regel samen te vatten.186 Voor
`het oordeel dat van zodanige omstandigheden – en dus van een uitzondering op de hoofdregel
`met betrekking tot het verschoningsrecht – sprake is, gelden volgens de Hoge Raad zware
`motiveringseisen.187 In de literatuur wordt niet uitgesloten dat “zeer uitzonderlijke
`omstandigheden” zich ook in een civielrechtelijke zaak kunnen voordoen:
`
`“Kennelijk wordt het verschoningsrecht alleen opzij gezet, als sprake is van omstandigheden die
`ernstige gevolgen voor de maatschappij kunnen hebben; dat kan ook in civiele zaken het geval
`zijn, maar zal eerder aan de orde zijn in strafrechtelijke procedures. Een individueel, financieel
`belang legt in elk geval onvoldoende gewicht in de schaal. Pas als maatschappelijke belangen in
`het geding zijn, kan het belang van waarheidsvinding gesteld worden boven de maatschappelijke
`belangen die met het verschoningsrecht zijn gediend.”188
`
`Tegen deze achtergrond dient onderdeel 1 te falen. De raadsheer-commissaris heeft in rov. 3.9
`2.47
`niet in algemene zin uitgesloten dat sprake zou kunnen zijn van “zeer uitzonderlijke
`omstandigheden”. Het oordeel van de raadsheer-commissaris houdt in dat de door de
`onderzoekers aangevoerde omstandigheid dat bij het verkrijgen van openheid van zaken met
`betrekking tot de periode voorafgaand aan de nationalisatie van SNS Reaal c.s. een zwaarwichtig
`belang bestaat (zie ook rov. 3.1: “dat zwaarwichtige publieke belangen gediend zijn bij het
`verkrijgen van openheid van zaken”) niet een zodanige “uitzonderlijke omstandigheid” is. De
`raadsheer-commissaris heeft dat oordeel gemotiveerd met verwijzing naar de Notaris Maas-
`beschikking en de Savanna-beschikking. Dat oordeel getuigt niet van een onjuiste rechtsopvatting
`en is voldoende begrijpelijk gemotiveerd. Gelet op het uitzonderlijke karakter van het aanvaarden
`van deze uitzondering, zeker in civiele zaken, was de raadsheer-commissaris niet gehouden rov.
`3.9 nader te motiveren. De zware motiveringseisen die gelden voor het aanvaarden van “zeer
`uitzonderlijke omstandigheden” gelden niet evenzeer voor het niet-aanvaarden van “zeer
`uitzonderlijke omstandigheden”. Ik wijs er verder nog op dat de “zwaarwichtige publieke belangen
`bij het verkrijgen van openheid van zaken” weliswaar niet voldoende zijn voor het aannemen van
`“zeer uitzonderlijke omstandigheden”, maar wel een rol kunnen spelen in de inhoudelijke toetsing
`door de raadsheer-commissaris van het weigeringsrecht van de rechtspersoon met een beroep op
`het verschoningsrecht (rov. 3.15-3.16, zie ook onder 2.22-2.23 hiervoor). Bij die toetsing kan de
`raadsheer-commissaris alle omstandigheden van het geval in zijn beoordeling betrekken. In de
`literatuur worden twee stappen in de toetsing door de rechter onderscheiden: de eerste stap is
`de rechterlijke toetsing van de reikwijdte van het verschoningsrecht en de tweede stap is het
`nagaan of sprake is van “zeer uitzonderlijke omstandigheden” die doorbreking van het
`verschoningsrecht rechtvaardigen.189 Als de eerste stap meer inhoudelijk wordt benaderd, wat ik
`in deze conclusie in navolging van de literatuur (zie onder 2.20-2.23 hiervoor) en in
`overeenstemming met de beschikking van de raadsheer-commissaris (zie rov. 3.15-3.16) heb
`verdedigd, bestaat er ook minder aanleiding om de categorie van “zeer uitzonderlijke
`omstandigheden” op te rekken.190
`
`Onderdeel 2: geen verschoningsrecht zonder beroep door de verschoningsgerechtigde
`
`Onderdeel 2 is gericht tegen het oordeel van de raadsheer-commissaris in rov. 3.15 en 3.16 voor
`2.48
`zover de raadsheer-commissaris daarin de mogelijkheid openlaat dat hij een beroep van SNS
`Reaal c.s. op een afgeleid verschoningsrecht kan honoreren wanneer niet een
`
`